Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0) với các ứng dụng phổ biến của tự động hóa, Internet kết nối vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI)… đang tạo ra cả thách thức và cơ hội rất lớn cho ngành dệt may, ngành thâm dụng nhiều lao động.

Với làn sóng CMCN 4.0, tốc độ thay đổi sẽ rất nhanh theo hàm số mũ như nhiều dự báo chứ không phải các hàm tuyến tính như các cuộc cách mạng trước. Do vậy, áp lực phải có giải pháp nhanh, quyết liệt và đúng hướng với các ngành thâm dụng lao động sẽ rất lớn. Ở Việt Nam, hiện nay các ngành dệt may, da giày, thủy sản, đồ gỗ đang chiếm khoảng gần 40% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, với khoảng 5 triệu lao động. Trong 5 năm tới sẽ là giai đoạn mang tính bản lề để chuyển sang giai đoạn phát triển mới hoặc bị đào thải trong cạnh tranh.

Mô hình hóa chuỗi giá trị của ngành dệt may

Tuy nhiên, CMCN 4.0 cũng tạo ra các cơ hội mới. Cụ thể, với việc áp dụng tự động hóa, giảm số lượng lao động trực tiếp, liên kết dữ liệu giữa các thiết bị sản xuất, ngành dệt may sẽ có cơ hội sản xuất xanh, sạch, tiết kiệm các nguồn lực tự nhiên, giảm thiểu tồn kho… Việc áp dụng công nghệ in 3D cho phép tạo ra sản phẩm phù hợp với từng cá thể sử dụng, thỏa mãn tối đa nhu cầu người dùng và qua đó giảm lãng phí do nhà sản xuất không phải sản xuất nhiều loại để đón ý người tiêu dùng. Đặc biệt, năng suất lao động cao sẽ tạo cơ hội cho người lao động có thu nhập cao, giải quyết triệt để vấn đề thâm dụng lao động nhưng thu nhập không hấp dẫn, tỷ lệ thôi việc, bỏ việc cao.

Với công nghệ được đổi mới một phần trong thời gian qua, năng suất lao động ngành dệt may đã cải thiện khá nhiều. Nếu 10 năm trước, để tạo ra thêm 1 tỉ USD xuất khẩu cần có thêm khoảng 80.000-90.000 lao động mới, thì hiện nay chỉ cần từ 50.000-60.000 lao động mới.

Ngành dệt may với 4 nhóm sản xuất chính là sợi, dệt thoi – dệt kim, nhuộm hoàn tất và may. Công nghệ có những thay đổi rất nhanh chóng, nếu trước đây phải 10 năm mới có 1 đời công nghệ mới cho ngành sợi, 15 năm cho ngành dệt nhuộm thì 5 năm qua đã có những công nghệ mang tính đột phá.

Với ngành sợi, từ chỗ dùng 110 người cho 10.000 cọc sợi, nay chỉ cần dưới 25 người, nếu sản xuất lớn, mặt hàng ổn định sẽ chỉ còn dưới 15 người. Tốc độ chạy máy tăng 35%. Năng suất lao động đầu người tăng 6-10 lần. Suất đầu tư cho mô hình này gấp 2-3 lần so với mô hình phổ biến hiện tại ở doanh nghiệp Việt Nam.

Với ngành nhuộm, việc tin học hóa và sử dụng dữ liệu lớn của hàng triệu lần nhuộm trước đó đã làm tăng tỷ lệ nhuộm trúng lần đầu lên trên 95%, nhiều loại sản phẩm đạt 100%. Tỷ lệ sử dụng nước giảm từ 11 lần trọng lượng sợi/vải xuống còn 3-4 lần. Giảm mạnh giá thành thông qua tỷ lệ làm đúng cao và tiết kiệm hóa chất, thuốc nhuộm, nước. Suất đầu tư cao hơn 3-4 lần hiện tại.

Tương tự, trong ngành may, các khâu sản xuất cần kỹ thuật, tay nghề cao phần lớn đã được tự động hóa như mổ túi, làm cổ, vai. Hiện nay, tại châu Âu đã xuất hiện các doanh nghiệp may hoàn toàn sử dụng robot, may các sản phẩm tiêu chuẩn, gần như không sử dụng công nhân. Năng suất tăng 5-6 lần…

det may thich ung voi cmcn 40

Một góc phân xưởng dệt của Nhà máy Dệt Nam Định

Trong bối cảnh mới, để tiếp tục duy trì đà phát triển, ngành dệt may cần tập trung chuyển đổi sang phương thức sản xuất ODM (thiết kế trên ý tưởng có sẵn, sản xuất), vì với các ứng dụng công nghệ mới, nhu cầu đặt hàng gia công lô lớn sẽ giảm mạnh, do công nghệ có khả năng phục vụ đến nhu cầu và sở thích từng cá nhân, thời gian nhanh.

Bên cạnh đó, ngành dệt may cần liên tục theo dõi và cập nhật công nghệ của thế giới. Đầu tư mới, đầu tư mở rộng phải tiếp cận công nghệ hiện đại. Cần liên kết dữ liệu các nhà sản xuất trong nước, liên kết dữ liệu với các nhà mua hàng, nhà sản xuất nước ngoài trong chuỗi cung ứng toàn cầu, khai thác hiệu quả ứng dụng của IoT; có kế hoạch đào tạo và đào tạo lại người lao động theo chuẩn công nghệ mới, đặc biệt là lao động làm được theo phương thức sản xuất ODM; nhân lực công nghệ thông tin cho ngành; đào tạo nhà thiết kế thời trang…

Ứng dụng công nghiệp 4.0 cho ngành dệt may

TS Hoàng Xuân Hiệp – Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội:

Nguồn nhân lực chất lượng cao không chỉ giúp doanh nghiệp khai thác được các khâu có giá trị gia tăng cao trong chuỗi giá trị toàn cầu mà còn giúp các doanh nghiệp có thể ứng dụng công nghệ 4.0 vào quá trình sản xuất nhằm tự động hóa, số hóa quá trình sản xuất của ngành dệt may, qua đó nâng cao nhanh năng suất lao động và chất lượng sản phẩm; đồng thời, giúp doanh nghiệp có thể ứng dụng nhanh chóng các mô hình quản trị hiện đại như mô hình sản xuất tinh gọn (LEAN), quản trị đúng lúc (Just In Time) vào quá trình sản xuất, giúp nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả của toàn bộ quá trình sản xuất.

Theo https://smartfactoryvn.com/

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo nên những thách thức lớn cho ngành dệt may nước nhà. Giới chuyên gia nhận định, việc đầu tư công nghệ mới với ngành dệt may không phải là câu chuyện khó, mà cái khó nhất chính là nguồn nhân lực để có thể tiếp cận được với công nghệ mới áp dụng vào sản xuất kinh doanh.

Giới chuyên gia kinh tế nhận định: Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (công nghệ 4.0) với các ứng dụng phổ biến của tự động hóa, internet kết nối vạn vật, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo… đang tạo ra thách thức và cơ hội cho ngành dệt may. Với việc áp dụng tự động hóa, liên kết dữ liệu giữa các thiết bị sản xuất, ngành dệt may sẽ có cơ hội sản xuất xanh, sạch, tiết kiệm nguồn tài nguyên, giảm lao động trực tiếp và giảm thiểu tồn kho.

Đơn cử, việc ứng dụng phần mềm thiết kế ảo 3D trong thiết kế thời trang. Theo chia sẻ của lãnh đạo một số DN dệt may, công nghệ thiết kế ảo 3D cho phép lấy số đo tự động, thiết kế và đưa ra những sản phẩm phù hợp, giúp rút ngắn và loại bỏ nhiều công đoạn so với phương pháp thiết kế truyền thống. Thời gian đưa sản phẩm ra thị trường cũng được rút ngắn hơn nhiều so với trước. Bởi vậỵ, đây là công nghệ tạo tính cạnh tranh cao cho các sản phẩm may mặc. Tuy nhiên, trên thực tế, để có thể áp dụng các công nghệ mới vào sản xuất kinh doanh đối với ngành dệt may không phải là điều dễ dàng. Ngành dệt may nước nhà đang gặp rào cản rất lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao.

Điều này còn được chứng minh bởi thực tế, cho đến thời điểm này – khi mà cuộc cách mạng số đang bao phủ toàn cầu, thì tại Việt Nam không có nhà máy nào trong ngành dệt may đạt tiêu chuẩn công nghệ 4.0. Một con số khảo sát cho biết, Việt Nam chưa có công ty may nào đạt doanh thu tới 1 tỷ USD/năm. Dẫn đầu là Việt Tiến chỉ có 700 triệu USD/năm, An Phước cũng chỉ 500 triệu USD.

Có vị chuyên gia đã nói: “Nếu đem công nghệ 4.0 về Việt Nam, chưa chắc sử dụng hết công suất, vì hiện nay không có trường đào tạo, không có quy trình nguyên liệu đầu vào – đầu ra. Quan trọng hơn cả là ai sẽ điều hành được quy trình đó? Dường như việc ứng dụng công nghệ 4.0 đang khá bế tắc với ngành may mặc do thiếu nhân lực trầm trọng”.

Con số khảo sát của Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) tại 300 DN cho thấy, nhân lực phổ thông vẫn chiếm tỷ trọng cao với 84,4%, nhân lực có trình độ đại học và trên đại học chỉ chiếm vỏn vẹn 5%, cao đẳng chiếm 10,6%. Nhiều ý kiến cho rằng, với trình độ lao động như vậy rất khó cho các DN ngành may mặc khi tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Kết quả khảo sát cũng chỉ ra rằng, mức độ sẵn sàng trong từng lĩnh vực của ngành dệt may với cách mạng công nghệ 4.0 cũng khác nhau, trong đó ngành sợi được đánh giá ở mức cao nhất với 3,02 điểm/5 điểm. Tuy vậy, các DN ngành sợi cũng mới chỉđầu tư một phần vào khoa học công nghệ, còn xây dựng chiến lược và mục tiêu lâu dài thì hầu như chưa có.

Bản thân lãnh đạo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cũng nhiều lần nêu lên thực trạng, nhân lực thiếu và yếu chính là điểm nghẽn lớn nhất của ngành dệt may trong quá trình đưa công nghệ mới vào thực tiễn sản xuất. Để giải tỏa điểm nghẽn này, rõ ràng, việc nâng cao chất lượng, trình độ nguồn nhân lực trong thời gian tới là yêu cầu cấp thiết nhất. Do đó, giới chuyên gia cho rằng, bên cạnh sự chủ động của DN trong việc đầu tư công nghệ cao, tiết kiệm năng lượng, công nghệ sạch, rất cần sự hỗ trợ từ phía nhà quản lý bằng việc đưa ra những chính sách tạo điều kiện cho DN, đặc biệt là tạo được sự kết nối giữa doanh nghiệp với các chuyên gia, trung tâm đào tạo để có nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu, hỗ trợ đào tạo nhân lực theo địa chỉ đặt hàng của DN…

Theo Minh Phương từ daidoanket.vn